De tuatara is een reptiel afkomstig uit Nieuw-Zeeland. Het ziet eruit als een hagedis, maar het is er geen. Ze zijn uniek omdat ze de enige overlevende soort van een oude groep reptielen zijn die leefde op hetzelfde moment als de dinosaurussen. De meeste van hen stierven lang geleden uit, slechts een paar overleefden op Nieuw-Zeeland. Tuataras zijn zowat levende fossielen. Zij kunnenwel zo’n 100 jaar oud worden! Maar hun gemiddelde levensduur is ongeveer 60 jaar.
Er zijn slechts twee soorten van tuataras in de hele wereld! De Cook Strait tuatara (of bij hun wetenschappelijke naam: Sphenodon punctatus) is groter dan de tuatara van de Brothers eilanden.
Leefomgeving en dieet van brughagedissen
Tuataras kunnen overleven in Nieuw-Zeeland vanwege het koude klimaat. Dit lukt echter niet goed wanneer de temperatuur boven 28 C gaat), ze verkiezen immers temperaturen die lager zijn dan 5 C. Ze liggen echter wel graag in de zon om op te warmen. Jonge tuataras schuilen onder houtblokken en stenen. Volwassen tuataras zijn ‘s nachts actief en slapen tijdens de dag. Ze jagen ‘s nachts en eten insecten (vooral wetas), wormen, slakken, miljoenpoten- en jonge tuataras! Om te voorkomen dat ze worden opgegeten door een meedogenloze volwassen tuatara, verbergen jonge tuataras zich meestal ‘s nachts en komen ze enkel overdag tevoorschijn.
Tuataras zijn in staat om te overleven in veel lagere temperaturen dan andere reptielen. Ze houden een winterslaap maar blijven actief, zelfs als de temperatuur tot 5 C daalt. De tuatara is meest comfortabel bij een temperatuur tussen 16 C en 21C. Dit is koeler dan voor alle andere reptielen! De lichaamstemperatuur van tuatara is ongeveer 5 C – 11 C, maar de meeste reptielen hebben een lichaamstemperatuur rond 20 C. Tuataras hebben een lage lichaamstemperatuur omdat ze hun energie heel langzaam verbruiken.
Weetjes over brughagedissen
De vrouwtjes leggen hun eieren om de 4 jaar. Het duurt 12 tot 15 maanden voor de eieren uitbroeden. Warme eieren resulteren vaak in een mannelijke tuatara, terwijl koelere eieren vaak vrouwtjes zijn. Omwille van de opwarming voorspellen wetenschappers dat er meer en meer mannelijke tuataras uitgebroed zullen worden in Niew-Zeeland. De tuatara kan met uitsterven bedreigd zijn als er niet genoeg vrouwelijke tuataras zijn!
Soms vallen tuataras het nest aan van zeevogels en eten hun eieren en jongen op. Hun beet kan ernstige schade veroorzaken. Ga niet te dicht bij tuataras, ze bijten immers en laten niet los!
Een mannelijke tuatara is ongeveer 61 cm lang en een vrouwelijke tuatara ongeveer 45 cm. De zoo van San Diego heeft zelfs tuataras die tot 80 cm worden. Een mannelijke tuatara weegt ongeveer 1 kg en vrouwtjes wegen ongeveer de helft daarvan.
Tuataras hebben een doornige kam die over hun nek en rug loopt. In het Maori betekent tuatara immers ‘pieken op de rug’. Deze doornige kam wordt gebruikt in gevechten met andere mannetjes. De kam is driehoekig. Mannetjes hebben een grotere kam dan vrouwtjes. Soms houden ze de kam stijf zodat hij groter lijkt.
Tuataras hebben een zeer interessant gebit: twee rijen in de bovenkaak en één rij op de onderkaak. De tip van de bovenkaak is een beetje als een snavel. De onderste rij past tussen de bovenste twee rijen van de tanden wanneer de mond gesloten is. Tuataras zijn de enige reptielensoort met dit gebit. Hoewel slangen een dubbele rij tanden hebben in hun bovenkaak, zijn ze anders gerangschikt dan de tanden van een tuatara. De bovenste en onderste kaken zijn verbonden door ligament. Tuataras kauwen door hun kaak zowel op en neer als heen en weer te bewegen. Dit helpt hen om door de harde buitenste lagen en het bot van hun slachtoffer te bijten. Helaas zijn hun tanden niet vervangbaar. Als gevolg hiervan moeten de oudere tuataras zachtere prooien zoeken zoals regenwormen, larven en slakken. Deze oude tuataras moeten op een bepaald moment hun voedsel kauwen tussen zachte kaakbeenderen. Tot nu toe heeft niemand valse tanden voor tuataras uitgevonden!
Het derde oog van de tuatara
Tuataras hebben drie ogen! Het derde oog is anders dan de anderen: het is klein en zit aan de bovenkant van het hoofd, onderhuids bij volwassenen – het is alleen zichtbaar bij jonge tuataras. Het doet vooral dienst om het verschil duidelijk te maken tussen donker en licht. Hoewel tuataras geen trommelvlies en geen oorgat hebben, kunnen ze nog steeds horen.
Wetenschappelijke naam van de tuatara
Er zijn twee soorten tuataras. Ten eerste is er de Cook Strait Tuatara (wetenschappers noemen dit de Sphenodon punctatus). Deze soort leeft op Stephens eiland. Hun kleur variëert van olijfgroen over grijs tot donkerroze of rode baksteen. Ze zijn bevlekt, vaak met witte vlekken, dat is waar hun naam Punctatus, dat is Latijn voor “gevlekt” vandaan komt. Vervolgens is er de tuatara die leeft op Brother eiland, namelijk de Sphenodon guntheri. Deze soort is veel zeldzamer. De Cook Strait is de zeestraat tussen het Noordereiland en het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland. Hun aantal is veel lager en ze zijn ook kleiner dan de Cook Strait tuatara. De tuataras van Brother eiland hebben een olijfbruine huid met gelige vlekken.
De kaart hieronder toont de Cook Strait, waar ‘s werelds grootste tuatara naar genoemd is.
[map:http://maps.google.com.au/maps?sll=-40.900557,174.885971 & sspn = 12.151905, 28.54248 & ll =-41.319076,174.671631 & spn = 6.039254, 14.27124 & t = h]
Dankzij hun olijfgroene en olijfbruine kleur kunnen ze makkelijk in het landschap verdwijnen. Ze zijn in staat om zich te verbergen voor roofdieren. Ze kunnen van kleur veranderen – ze verliezen hun huid ten minste eenmaal per jaar als volwassene en 3 tot 4 keer per jaar wanneer zij jong zijn.
Ooit leefden tuataras op het vasteland van Nieuw-Zeeland, maar omdat veel van hun habitat verloren is gegaan en ze door ratten werden opgeten zijn ze daar uitgestorven. Deze ratten (Kiore) werden meegebracht door de mens die naar Nieuw-Zeeland kwam tussen 1250-1300AD. Nu kunnen tuataras alleen gevonden worden op 32 eilanden voor de kust (waar geen ratten zijn), in de Cook Strait en de noordoostelijke kust van Noordereiland. Er zijn tussen 60.000 tot 100.000 tuataras.
In 2005, werden 70 volwassen tuataras verplaatst naar het zwaar omheinde Karori Wildlife Santuary in Wellington waar ze verzorgd worden. Er zijn verschillende fokprogramma’s voor tuatara’s in Nieuw-Zeeland. Het Southland museum en Art Gallery in Invercargill was het eerste om een fokprogramma voor tuatara’s op te richten. Zij kweken Sphenodon Punctatus. Hamilton Zoo en Wellington Zoo fokken ook tuatara’s die in het wild worden losgelaten zodra ze voor zichzelf kunnen zorgen.